24.Տրված արմատներով բաղադրյալ (բարդ և ածանցավոր) բառեր կազմի՛ր` դրանք դնելով նոր բառերի սկզբում, մեջտեղում և վերջում:

Ուղի, ուղիղ, աղտ, ախտ, ուղտ, ախտ, թիռ, թրջ(ել):

Ուղևոր,ճոպանուղի,
Ուղղանկյուն,անուղղակի,անուղիղ
Աղտաջուր
Ախտոտել
Ուղտապան
Թռչել,ինքնաթիռ
թրջված

25. Յուրաքանչյուր շարքից առանձնացնել հոմանիշ բառերի 6 զույգ:

 Ա. Ընչաքաղց, զգաստ, լիովին, գթալ, ժրաջան, ամբոխ, զգոն, բազմություն, ամբողջապես, անկշտում, ջանասեր, կարեկցել:

Ընչաքաղց-անկշտում
զգաստ-զգոն
գթալ-կարեկցել
ժրաջան-ջանասեր
լիովին-ամբողջապես
ամբոխ-բազմություն

Բ.Լուրթ, համամիտ, տոկուն, հաղթանդամ, ստահակ, ալևոր, մեծամարմին, խարդախ, կայուն, կապտագույն, համակարծիք, զառամյալ:

Լուրթ-կապտագույն
համամիտ-համակարծիք
ստահակ-խարդախ
ալևոր-զառամյալ
հաղթանդամ-մեծամարմին
տոկուն-կայուն

Գ) զեփյուռ, ճգնել, պերճ, ձանձրալի, ճիրան, մեծանուն, մագիլ, տաղտկալի, սյուք, շքեղ, ջանալ, անվանի:

զեփյուռ-սյուք
ճգնել-ջանալ
պերճ-շքեղ
ձանձրալի-տաղտկալի
ճիրան-մագիլ
մեծանուն-անվանի

26. Բաց թողնված տեղերում գրել տրված բառերը:

Եղյամն էր սունկի գլուխն արծաթում,

Մրսում էր կարծես վայրի նշենին

Հանգստանում էր հողմը բացատում`

Ականջն ամպրոպ ազդանշանին:

(նշենի, ամպրոպ, բացատ, սունկ,)   

Առաջադրանքներ

1․ Քարտեզի վրա, որի մասշտաբը 1 ։ 10000000 է, Երևանի և Թբիլիսիի հեռավորությունը 145 սմ է։ Որքա՞ն է Երևանի և Թբիլիսիի իրական հեռավորությունը։

1 4/5= 9/5
9/5 * 10.000000/1=18.000000

18.000000:100.00=180 կմ

2․Հողակտորի հատակագծի մասշտաբը 1 ։ 5000 է։ Ինչքա՞ն կլինի հողակտորում երկու կետերի հեռավորությունը, եթե համապատասխան կետերի հեռավորությունը հատակագծում հավասար է` 

ա) 3 սմ-ի, գ) 10 սմ-ի, ե) 8 1/5սմ-ի, է) 14 2/5սմ-ի
5000*3=15000սմ=150 մ
5000*10=50000սմ=500մ
5000/1 * 41/5=41000սմ =410մ
5000/1 * 72/5=72000սմ=720մ

3․Քարտեզի վրա հատվածն ունի 8 սմ երկարություն։ Գտե՛ք քարտեզի մասշտաբը, եթե այդ հատվածին տեղանքում համապատասխանում է մի հատված, որի երկարությունը հավասար է` 

ա) 8 կմ-ի, գ) 120 կմ-ի, ե) 8 կմ-ի, է) 1600 կմ-ի

ա. 8 կմ-ի

1 կմ = 100000 = 8 կմ = 800000 սմ
800000:8=100000

գ. 120 կմ-ի

120 կմ = 12000000 սմ
12000000:8=1500000

ե. 1840 կմ –ի

1840 կմ = 184000000 սմ
184000000:8=23000000

է. 1600 կմ-ի
1600 կմ = 160000000 սմ
160000000:8=20000000

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

Պատասխանել հարցերին

1. Հողի ու ջրի ,թռչունների ու ձկների ,վայրի գազանների պահպանման համար ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկվում:
   
   Հողի ու ջրի, թռչունների ու ձկների, վայրի գազանների պահպանման համար մարդիկ ստեղծում են անտառներ ու կանաչ պուրակներ։
   
2. Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները,և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:
   
   Բնությունը, շրջակա միջավայրն աղտոտող առավել վտանգավոր նյութերից են ծանր թունավոր մետաղները, հատկապես՝ սնդիկը, կապարը, կադմիումը, թալիումը, որոնք կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և առաջացնում մի շարք հիվանդություններ: Դրանք մարդու օրգանիզմ կարող են ներթափանցել աղտոտված ջրի և սննդի միջոցով: Այդ հիվանդություններն արտահայտվում են տարբեր խանգարումների ձևով:
   
3. Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը:
   
   Ինչո՞ւ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը։ Կենցաղային աղբը չի կարելի այրել, որովհետև նրա գոլորշին բարձրանում է և խանգարում է օզոնային շերտին, որը մարդուհամար շատ օգտակար է, որովհետև օզոնային շերտը խանգարում է ուլտրամանուշակագույն հոսանքներին ներխուժել երկրի մթնոլորտ:

14.Ապրել բայն համապատասխան փոփոխության ենթարկի’ր եւ գրի’ր կետերի փոխարեն։

Նրա ապրած երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել։ Գետափին ՝ զով ծառերին ստվերում արպրել հիշում  էր իր անապատը, խանձված ավազը։ Կարտոֆիլի արտում ապրում էն բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝ նոր տարածություններ գրավելու ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝ ապրում է հեռու մի դաշտում։

Եթե մի երկու ամիս էլ ապրես այս  խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
Մի քանի օր այստեղ ապրի ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը: Այստեղ ապրում եմ ուրիշ ելք չունեմ:
Դու երկար … այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

15.Հետևություն արա՝ կարդալով հետևյալ առակը.
Մի անգամ մի մարդ է գալիս իմաստուն արքայի մոտ և հարցնում է.
— Ասա ինձ, տիրակալ, աշխարհում կա՞ ազատություն:
— Իհարկե,- ասում է արքան:- Դու քանի՞ ոտք ունես:
Մարդը նայում է իրեն` զարմացած նման հարցից:
— Երկուսը, տիրակալ:
— Իսկ դու կարո՞ղ ես կանգնել մեկ ոտքի վրա:
— Կարող եմ:
— Դե փորձիր, բայց սկզբում որոշիր, թե որ ոտքի վրա…
Մարդը մի փոքր խորհելով` բարձրացնում է աջ ոտքը` հենվելով ձախի վրա:
— Լավ,- ասում է արքան,- իսկ հիմա բարձրացրու նաև մյուս ոտքդ:
— Ինչպե՞ս: Դա անհնար է, տիրակալ:
— Տեսնու՞մ ես: Ահա հենց դա է ազատությունը: Դու ազատ ես միայն առաջին որոշման

ժամանակ, իսկ հետո ազատությունն ավարտվում է:

16. Տրված բառերից առանձնացրո’ւ  հոմանշային զույգեր:
 Ա.Շրջել, խորհրդածել, կողոպտել, խենթանալ, արտասվել, մտածել, գողանալ, ցնորվել,
մտորել,շրջագայել, հափշտակել, մտմտալ, թալանել, խելագարվել, խորհել, հեկեկալ,
ցնդել, հեծկլտալ, ողբալ, հիմարանալ, գռփել, թափառել, լալ, գժվել, պտտել:

Բ.Կազմե’լ երկուական պատմողական, հարցական, հրամայական,բացականչական նախադասություններ։
Պատմողական
-Ես ուսուցիչիս հետ ճամբորդել եմ մի շատ հետաքրքիր թանգարան
-Մայրիկս երեկոյան ինձ տարել էր այգի
Հարցական
-Այսոր գալու՞ ես քոլեջ
-այսոր իմ հետ կգա՞ս գնանք կինո
Հրամայական
-Ինձ շու՛տ ջուր տուր
-Շուտ հաքնվի՛ որ գնաս դպրոց
Բացականչական
Օ՜, իմ տնկած ծաղիկը աճել է:
Վա՜յ, ծառերը բողբոջել են:

17.Տրված ածանցներով կազմել ածանցավոր բառեր-։

Ան-անտուն

Ապ-ապուշ

Դժ-դժգոհ

Տ-տգեղ

Չ-չտես

Գյուղական-Ական

Ային- պողոցային  

Անվախորեն-Որեն

Բար-Ություն

18. Գրել բայեր և համապատասխան ածանցներ ավելացնելով դրանք դարձնել գոյականներ, օրինակ՝ գրել-գրիչ։

Կարել-կարիչ
Վարել-վարորդ
Մտածել-մտող
Ստել-ստող

( շարադրություն )

Գիրքը իմ կյանքի ուղեկիցն է։ Աիրում եմ ընթերցել, ապրել յուրաքանչուր հերոսի ապրումները, պատկերացնել ինձ այդ կերպարում։ Իմ ընկեր գիրքը <<փոքրիկ իշխանն>> է։ Առաջին կարդացած գիրքը․ միշտ առանձնահատուկ է, մնայուն անմոռանալի։ Փոքրիկ իշխանի արկածները, խորհրդավոր մոլորակները այնքան էին ինձ տպավորել, որ երբ ինձ ասում էինգիրք կարդա՛, նորից ու նորից <<փոքրիկ իշխանն>> էի կարդում։ Ինձ թվում էր, չկա ավելի հետաքրքիր գիրք։ <<փոքրիկ իշխանն>> կմնա իմ ընկերը, մանկության հուշերի ընկերը։

Առաջադրանք 1

1.Մարդկանց կրոնական պատկերացումները/կարդալ, 5նախադասությամբ գրել ամենատպավորիչ հատվածը, քո բառերով ներկայացնել/

Կրոնական գիտակցության հիմնական հատկանիշը հավատն է գերբնականի նկատմամբ, որը դրսևորվում է գերբնական էակների (աստվածներ, ոգիներ ), բնական երևույթների միջև գերբնական կապերի (մոգություն, տոտեմիզմ), նյութական իրերի գերբնական հատկությունների (ֆետիշիզմ) գոյության ընդունմամբ, դրանց նկատմամբ հուզական վերաբերմունքով և պրակտիկ պատրանքային փոխհարաբերությամբ:

Կրոնական պաշտամունքի առարկան գերբնականն է: Պաշտամունքային գործունեության տարրերն են՝ ծեսը, կրոնական տոները, զոհաբերությունը: Կրոնական կազմակերպությունը որոշակի դավանանքի տեր մարդկանց միավորումն է: Նախնադարում կրոնական խումբը համընկել է ցեղի կամ տոհմի հետ: Դասակարգային հասարակությունում ցեղային պաշտամունքը փոխարինվել է պետականով, իսկ առանձին կրոնական միավորումները՝ եկեղեցով: էթնիկական հանրությունների ընդգրկման սահմանները նկատի ունենալով՝ կրոնը կարելի է դասակարգել. 1. տոհմացեղային կամ նախնադարյան հասարակության իշխող կրոններ (մոգություն, տոտեմիզմ, ֆետիշիզմ, անիմիզմ ) 2. ազգային կամ մեկ էթնիկական կազմավորմանը վերաբերող կրոններ (հուդայականություն, հինդուիզմ, շայնիզմ ) 3. համաշխարհային կրոններ (բուդդայականություն, քրիստոնեություն, մահմեդականություն):

Կրոնի ծագումը-Կրոն բխել է համաշխարհային ոգուց, անհատի ներքին ապրումներից ու պահանջներից, հանգեցվել անհատական կամ կոլեկտիվ մտածողության ( Պլատոն, Հեգել, Է. Թեյլոր, Հ. Սպենսեր, Է. Դյուրկհեյմ, Ու. Ջեմս, Զ. Ֆրեյդ):   Կրոնը առաջացել է բնական և հասարակական ուժերի դեմ նախնադարյան մարդու պայքարի հարաբերական անզորությամբ: Չկարողանալով բացատրել իրական երևույթները՝ մարդը մտացածին կապեր ու գերբնական հատկություններ է հաստատել այնտեղ, ուր իշխում են օբյեկտիվ օրինաչափությունները:  Կրոնական պատկերացումների առաջացման համար էական ազդեցություն են ունեցել նաև մարդկային հույզերն ու ապրումները (սարսափ, վախ, միայնություն, դժբախտություն):

2.Տալ այս բառերի բացատրությունը ՝օգտվելով այս աղբյուրից:

Տոհմացեղային կամ նախնդարյան հասարակության հավատալիքներ ՝

Մոգություն – մոգական կրոն։

Կախարդություն – գերբնական ուժերի կախարդանք։

Ոգեպաշտություն – ոգեպաշտ լինել։

Բնապաշտություն – բնապաշտ լինել։

Տոտեմիզմ – բնական երևույթների միջև գերբնական կապերի հաստատում։

Ֆետշիզմ –  նյութական իրերի գերբնական հատկությունների գոյության ընդունմամբ, դրանց նկատմամբ հուզական վերաբերմունքով և պրակտիկ պատրանքային փոխհարաբերությամբ:

Անիմիզմ – ոգեպաշտություն։

3.Հիմնավորիր կրոնի առաջացման կարևորությունը:
Մարդիկ հավատում են մի գերաբնական ուժին ու դրանից ստացվում է նոր կրոն։

Առաջադրանք 2

Հին Եգիպտոս/պատմել/

1. 15-20 նախադասությամբ պատմելով գրել:
   Նեղոսն աշխարհի ամենաերկար գետն է, որի երկարությունը՝ մոտ 6700 կմ է: Նեղոսի ջրի մակարդակն ամռանը բարձրանում էր և ողողում ափերը պարարտացնելով հողը, այնտեղ անձրևներ չէին տեղի ունենում, և Նեղոսը կենարար ջրի միակ աղբյուրն էր: Նեղոսը կյանք էր պարգևում շրջակայքում ապրող մարդկանց միամիտ չէ, որ Հերոդոտոսը Եգիպտոսն անվանել է «Նեղոսի պարգև»։ Ք. ա. IV հազարամյակի վերջին Նեղոսի ափերին ստեղծվել էր շուրջ 40 փոքր պետություններ: Ք.ա. XXXI դարում Նեղրոսի մոտակայքի մոտ 40 պետություները միանում են ու դարնում են Եգիպտոսի միացյալ թագավորություն,միացման հիմնադիրը Մինա արքան էր Աստծո որդին Եգիպտոսի արքային անվանում էին փարավոն, որ նշանակում էր մեծ տան տեր:Փարավոնի անունը ոչ ոք իրավունք չուներ արտասանելու, քանի որ արքան համարվում էր աստծո որդի, երկրային կյանքին հրաժեշտ տալուց հետո փարավոնը պետք է միանար մյուս աստ ածներին և վայելեր աստվածներին արժանի հավերժական կյանքը, փարավոնների համար կառուցում էին շքեղ դամբարաններ՝ բուրգեր։Մինչև Ք. ա. XV դարը ոչ մի փարավոն չէր կարողացել նվաճել Ասորիքը և հասնել Եփրատ գետին: Առաջինը դա հաջողվեց Թութմոս III–ին (Ք. ա. 1468–1434 թթ.): Մեկը մյուսի հետևից պարտության մատնելով բոլոր հակառակորդներին՝ փարավոնի զորքն անցավ Եփրատը և հասավ մինչև Հայկական Տավրոսի լեռները: Պատերազմների ավարտին Եգիպտոսի տերության տարածքը հյուսիսից հարավ ձգվում էր շուրջ 3200 կմ:
   
2. Կազմել  10 առաջադրանք/ կարող եք օգտվել տարբեր ծրագրերից, այդ հարցերը խաղի տեսքով ներկայացնելու համար/
   1․ Որտե՞ղ է ձևավորվել ու զարգացել Հին Եգիպտոսը։
   2․ Ո՞րն է ամենաերկար գետը։
   3․ Ինչքա՞ն է Նեղոսի երկարությունը։
   4․ Ինչպե՞ս է անվանել հույն պատմիչ Հերոդոտոսը Եգիպտոսին։
   5․ Որտե՞ղ էին բնակավայրեր առաջանում։
   6․ Ք․ ա․ ո՞ր թվականին է Նեղոսի գետին ստեղծվել պետություն և քան՞ի պետություն է ստեղծվել։
   7․ Ո՞վ էր միացյալ թագավորության հիմնադիր արքան։
   8․ Ի՞նչ է նշանակում փարավոն։
   9․ Մինչև ո՞ր դարը ոչմի փարավոն չի կարողացել նվաճել Ասորիքը և հասնել Եփրատ գետին:
   10․ Ու՞մ հաջողվեց հասնել Եփրատ գետին և ո՞ր թվականին։
   Աֆրիկայի հյուսիս –արևելքում՝ Նեղոս գետի ափերին է ձևավորվել ու զարգացել Հին Եգիպտոսի պետությունը:

Աֆրիկայի հյուսիս –արևելքում՝ Նեղոս գետի ափերին է ձևավորվել ու զարգացել Հին Եգիպտոսի պետությունը:

Նեղոսի պարգևը 

Նեղոսն աշխարհի ամենաերկար գետն է, որի երկարությունը՝ մոտ 6700 կմ է: Հորդառատ անձրևներից և ձնհալից Նեղոսի ջրի մակարդակն ամռանը բարձրանում էր և ողողում ափերը՝ պարարտացնելով հողը: Ողողվող հողերից արևելք և արևմուտք անծայրածիր անապատ էր: Այնտեղ անձրևներ չէին տեղում, և Նեղոսը կենարար ջրի միակ աղբյուրն էր: Նեղոսը կյանք էր պարգևում շրջակայքում ապրող մարդկանց: Պատահական չէ, որ հույն պատմիչ Հերոդոտոսը Եգիպտոսն անվանել է «Նեղոսի պարգև»:

Բնակավայրեր էին առաջանում այնտեղ, որտեղ մարդկանց հաջողվում էր կառուցել ջրանցքներ և ամբարտակներ: Նեղոսի վարարումների դեմ մշտական պայքարը համախմբում էր մարդկանց, ստիպում ստեղծել ուժեղ պետություն: Միայն այս կերպ էր հնարավոր իրականացնել համատեղ կառուցողական աշխատանքներ:

Ք. ա. IV հազարամյակի վերջին Նեղոսի ափերին ստեղծվեց շուրջ 40 փոքր պետություն: Հետագայում դրանց միավորումից կազմվեցին Վերին և Ստորին Եգիպտոսների թագավորությունները: Ք.ա. XXXI դարում այդ երկուսի միավորումից Եգիպտոսում ստեղծվեց միացյալ թագավորություն: Հիմնադիրը Մինա արքան էր: Մայրաքաղաք հռչակվեց Մեմֆիսը (եգիպտերեն Մինֆի՝ Սպիտակ պարիսպ):

Աստծո որդին Եգիպտոսի արքային անվանում էին փարավոն, որ նշանակում էր «մեծ տան (այսինքն՝ պալատի) տեր»: Կենդանության օրոք փարավոնին երկրպագում էին՝ ինչպես աստվածներին: Նրա անունը ոչ ոք իրավունք չուներ արտասանելու, քանի որ արքան համարվում էր աստծո որդի, կենդանի աստված: Երկրային կյանքին հրաժեշտ տալուց հետո փարավոնը պետք է միանար մյուս աստ ածներին և վայելեր աստվածներին արժանի հավերժական կյանք: Այդ պատճառով փարավոնների համար կառուցում էին շքեղ դամբարաններ՝ բուրգեր:

Մինչև Ք. ա. XV դարը ոչ մի փարավոն չէր կարողացել նվաճել Ասորիքը և հասնել Եփրատ գետին: Առաջինը դա հաջողվեց Թութմոս III–ին (Ք. ա. 1468–1434 թթ.): Մեկը մյուսի հետևից պարտության մատնելով բոլոր հակառակորդներին՝ փարավոնի զորքն անցավ Եփրատը և հասավ մինչև Հայկական Տավրոսի լեռները: Պատերազմների ավարտին Եգիպտոսի տերության տարածքը հյուսիսից հարավ ձգվում էր շուրջ 3200 կմ:

«Հավերժ բարեկամներ»

Եգիպտոսը և Խեթական տերությունը շուրջ երկու դար անհաշտ թշնամիներ էին: Ք. ա. 1274 թ. Ասորիքում նրանց միջև տեղի ունեցավ խոշոր ճակատամարտ: Հակառակորդներից ոչ մեկը չկարողացավ հասնել վճռական հաջողության: Տասնվեց տարի անց փարավոն Ռամզես II–ը (Ք. ա. 1279–1213 թթ.) և խեթական արքան կնքեցին «Հավերժական բարեկամու թյան» պայմանագիր: Այնտեղ ասվում էր, որ այդ պահից սկսած՝ վիճելի հարցերը պետք է լուծվեին խաղաղ բանակցությունների ճանապարհով: Եթե որևէ թշնամի սպառնար դաշնակիցներից մեկին, մյուսը պարտավոր էր նրան անմիջապես օգնել զորքով: Պայմանագիրն ամրապնդվեց Ռամզեսի և խեթական արքայադստեր ամուսնությամբ:

Լրացուցիչ առաջադրանք

1.Հին Եգիպտոսի աշխարհագրական դիրքը , 21-րդ դարում այդ տարածքում ինչ պետություն է ձևավորվել/ պատասխանիր այս հարցին՝ օգտվելով քարտեզից/:/Google maps,  Google Eart ծրագրերով ճամփորդել /
Կորդինատի թվերը 27.85607564115369, 30.934753480739015

2.Համեմատիր/15-20 նախադասությամբ/Հին եգիպտական մայրաքաղաք Մեմֆիսը և 21-րդ դարի Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետության մայրաքաղաք Կահիրեն:
Մենֆիսը Եգիպտոսի առաջին մայրաքաղաքն էր՝ կառուցված Նեղոսի ձախ ափին։  Մոտ մ.թ.ա. 3150 թվականին վաղ դինաստիական շրջանի առաջին փարավոններից մեկը Մեմֆիսը մայրաքաղաք հիմնելու միջոցով կարողանում էր հսկել դելտայի տարածաշրջանի բերրի տարածքները, գյուղատնտեսությանը, ինչպես նաև եկատմտաբեր Լևանտայի հետ առևտրային երթուղիները: Այն եղել Է Եգիպտոսի կրոնական, մշակութային և արհեստագործական կենտրոն։ Մեմֆիսում պահպանվել են Պտահ աստծո տաճարի մնացորդները։ , սֆինքս Ռամզես երկրորդի երկու կոթողը ։Այն իր դիրքի պատճառով գրավիչ էր բոլոր փարավոնների համար։ Մեմֆիսը ժամանակին հայտնի է եղել արձանների, տաճարներ և իր շուրջը փռված բուրգերի բազմությամբ։ Այժմ պահպանված բուրգերն ու սֆինքսը գտնվում են Գիզայի տարածքում։

3.Ովքեր էին փարավոնները:

Եգիպտոսի հզոր արքաներից Ռամզես Երկրորդ/գրավոր փոքրիկ հետազոտություն անցկացրու անդրադառնալով  նշված կետերին, նյութդ պետք է ունենա նախաբան, ընթացք, վերջաբան, վերջաբանը ամփոփիր քո  կարծիքը հայտնելով տվյալ արքայի մասին/,

• Գահ բարձրանալը,
• արշավանքները,
• հաշտության պայմանագիրը-«Հավերժ բարեկամներ»
• մշակույթը
• ուսումնասիրել ստորև աղբյուրներից մեկը, պատմել նոր բացահայտումների մասին

Աղբյուրներ՝

Հին Եգիպտոս /տեսաֆիլմ/

Նեֆերտիտին եւ առեղծվածային Միտանի պետությունը/տեսաֆիլմ/

Հին աշխարհի երկրների մշակույթը

Հին Եգիպտոս

Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունը

Եգիպտական փարավոնը կին

Հետաքրքրիր փաստեր Հին Եգիպտոսի մասին

Պատասխանել հարցերի

1․ Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:
Հետևելով շարժվող մարմիններին նկատում ենք, որ դրանք ժամանակի ընթացքում փոխում են իրենց դիրքը, շրջապատը մարմինների նկատմամբ։
2․ Ի՞նչի նկատմամբ է շարժվում գետում լողացող ձուկը:
Գետում լողացող ձուկը շարժվում է ափի նկատմամբ։
3․ Ի՞նչով է իրարից տարբերվում շարժումները:
Նրանով վոր կա չորս տեսակի շարժումներ արագ, դանդաղ, հավասարաչափ և անհավասարաչափ
4․ Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը:Ի՞նչ միավորներով է այն չափվում:
Արագությունը չափվում է V (միջին արագությունը), S (ճանապարհը) և t (ժամանակը) բանաձևերով:

19. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ։
Մեռյալ ծովի ջուրն այնքան աղի է, որ այնտեղ ոչ մի կենդանի  էակ չի կարող ապրել: Արևմտյան Ասի այի տոթակեզ  կլիմայի պատճառով անըդթատ շատ ջուր է գոլորշիանամ ծովի մակերևույթից, իսկ լուծված աղերը մնում են ծովում ու մեծացնում ջրի աղիությունը: Ծովում խորանալուն զուգընթաց` աղիաթյունն աճում է: Աղերը Մեռյա լծովի քարորդ մասն են կազմում, նրա մեջ աղերի ընդհանուր քանակը քառասուն միլիոն տոննա է:

20. Օգտվելով տրված բառերից` բացատրի´ր, թե ընդգծված բառերը նախադասություններից յուրաքանչյուրում ի՛նչ իմաստով են գործածվա:

1.Եփվել, բորբոքվել:
 Ջուրը թեյնիկում վաղուց արդեն եռում էր, բայց նա չէր նկատում-Եփվել:

Բարկությունից արյունը եռում էր երակներում, սիրտը տակն ու վրա էր լինում-Բորբոքվել:

2.Ուղեկցել, ընկերություն անել, միանալ:

Ընկերացել է դիմացի շենքում ապրող մի տղայի հետ-ընկերություն անել: Ընկերացան, որ միասին անեն իրենց ուժերից վեր այղ գործը-միանալ: Մինչև քաղաք ընկերանամ քեզ, որ մենակ չգնաս-ուղեկցել:

3.Կռել, թակել, գանահարել, քննել:

Ավազակներն այնպես էին (ծեծել-գանահարել) խեղճին, որ ձին թողել ու փախել էր: 
Այնպես համառորեն է (ծեծում-թակել) դուռը, կարծես վստահ է, որ տանը մարդ   կա:
Երկաթը տաք-տաք են (ծեծում-Կռել):
Այդ հարցն այնքան (ծեծեցին-քննել), որ ոչ մեկին այլևս չի հետաքրքրում:

4.Ավարտել, վերջը տալ (ուտել):

Գործը (վերջացնելուց-Ավարտել) հետո, երկար ժամանակ դրան այլևս չէր անդրադառնում:
Մեկն իր բաժին միրգն արագ (վերջացրել-վերջը տալ) էր ու դունչը մեկնել վանդակի շուրջը խմբված երեխաներին, որ էլի տան:

21. Տրված գոյականներից նորերը կազմի՛ր` ուհի, ստան, ոց, ություն ածանցներով:

Հայ-ուհի,հայաստան,հայոց,հայություն  
դպիր-դպրուհի,դպրոց-դպրություն
այգի-այգեստան
հնոց-հնություն 
բույր-բուրաստան 
ծառ-ծառաստան
բժիշկ-բժշկուհի
պարսիկ-պարսկուհի,պարսկաստան

22. Տրված բայերից  ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր և ածանցներն ընդգծի՛ր:

Նկարել-նկարչություն
գրել- գրություն
զարթնել-զարթուցիչ 
թափել-թափոն 
ուսուցանել- ուսուցիչ
քերել-քերիչ 
վարել-վարիչ
հաճախել-հաճախորդ
բախել-բախոց
հնչել-հնչյուն
վազել-վազք

Ես հյուրընկալվել էի Ստրադիին, ով ապրում է դպրոցի հարևանությամբ, տեսա նրա գրադարանը և նախանձեցի նրան: Ստրադին ամենևին էլ հարուստ չի և չի կարող շատ գրքեր գնել, սակայն մեծ հոգատարությամբ պահպանում է դպրոցական իր բոլոր գրքերը և նաև այն գրքերը, որոնք նվիրում են ծնողները: Իսկ երբ Ստրադիին գումար են տալիս, կուտակում է և հետո ծախսում գրքերի վրա: Այդ կերպ նա արդեն հավաքել է մի փոքրիկ գրադարան, և երբ հայրը նկատել է տղայի այդ նախասիրությունը, նրա համար գնել է  ընկույզի ծառից պատրաստված, կանաչ վարագույրներով հրաշալի գրապահարան և գրեթե բոլոր գրքերը տվել է տարբեր գույներով կազմելու` ըստ տղայի նախընտրության:

Եվ ահա այսօր Ստրադին քաշեց պարանից, և կանաչ վարագույրը բացվեց. ես տեսա երեք շարքով կոկիկ դասավորված գունավոր գրքերը` փայլփլուն, կազմերը` ոսկետառ գլխագրերով: Այստեղ կային և  հեքիաթներ, և ճամփորդությունների մասին գրքեր, և  բանաստեղծություններ, և պարզապես պատկերազարդ գրքեր: Ստրադին դրանք շարել էր ըստ գույների: Սպիտակ հատորյակները դրել էր կարմիրների կողքին, դեղինները` սևերի, կապույտները` սպիտակների` այնպես, որ դրանք հեռվից երևում էին և շատ գեղեցիկ տեսք ունեին: Իսկ հետո Ստրադին դրանք վերադասավորելով զվարճանում է: Նա իր համար տեղեկատու է պատրաստել, կարծես իսկական գրադարանավար լիներ և անընդհատ պտտվում է գրքերի շուրջ, մաքրում դրանց փոշին, թերթում, ուսումնասիրում կազմերը:  Պետք էր տեսնել, թե ինչպիսի զգուշությամբ էր նա բացում գրքերն իր հաստ ու կարճլիկ մատներով, փչելով էջերի վրա, որոնք հաճախ դեռ լրիվ նոր էին:
Իսկ իմ բոլոր գրքերը մաշված են:
Երբ Ստրադիին հաջողվում է նոր գիրք գնել, դա նրա համար իսկական տոն է դառնում:  Նա շոյում է գիրքը, դնում է իր տեղը և կրկին ձեռքն է առնում` զննելով ամեն կողմից և խնամքով  թաքցնում է, ինչպես մի թանկարժեք գանձ:

Ամբողջ մեկ ժամվա ընթացքում  նա ինձ ուրիշ ոչ մի բան ցույց չտվեց: Նույնիսկ աչքերն են ցավում շատ կարդալուց: Երբ ես նրա մոտ էի, սենյակ մտավ Ստրադիի հայրը, ով նույնպես գեր ու ամրակազմ է, նաև` մեծ գլխով: Նա երկու անգամ թմփթմփացրեց տղայի կզակին և ասաց ինձ իր կոպիտ ձայնով.
—  Դե, ինչ կասես այս հաստագլուխ տղայի մասին:
Իսկ Ստրադին, ինչպես մի մեծ հավատարիմ շուն, կկոցում էր աչքերը հոր կոպիտ փաղաքշանքներից: Չգիտեմ ինչու` ես չէի համարձակվում հիմարություններ անել նրա ներկայությամբ, և ինձ համար տարօրինակ էր, որ Ստրադին ընդամենը մեկ տարով է մեծ ինձնից: Իսկ բաժանվելիս, երբ նա իր սովորական խոժոռ դեմքով ասաց` ցտեսություն, ես քիչ մնաց պատասխանեի. <<Մնաք բարով, սինյոր>>:
Երբ տուն վերադարձա, հայրիկիս ասացի.
—  Չեմ հասկանում, Ստրադին ոչ որևէ հատուկ տաղանդ ունի, ոչ բարեկիրթ վարվելաձև և համարյա ծիծաղելի տեսք ունի, այդուհանդերձ ես ինձ ցածր եմ զգում նրանից:
—  Դա այն պատճառով է, —  ասաց հայրս, —  որ նա հաստատակամ տղա է:
— Միասին անցկացրած այդ մեկ ժամվա ընթացքում, —  շարունակեցի ես, —  նա հիսուն բառ էլ չասաց, ցույց չտվեց ոչ մի խաղալիք, ոչ մի անգամ չծիծաղեց, բայց այդ ամենով հանդերձ` ինձ նրա հետ հետաքրքիր էր:
— Որովհետև դու հարգում ես նրան, —  պատասխանեց հայրս:

Առաջադրանքներ`

1.Գիրքն ի°նչ դեր ունի քո կյանքում։
Կարևոր
2.Ինչպե°ս ես գրքեր ընտրում, կարդացածդ գրքերից ստացած խորհուրդներին հետևո°ւմ ես։
Այո
3. Ստեղծագործի’ր ,, Իմ ընկեր գիրքը,, վերնագրով։
Իմ ընկեր գիրքը

Աշուն է դրսում ոսկեզօծ
Քամին օրոր է երգում վերչին տերևին
Ու սառը թախիծ պարում է հոքիս
Վերջին տերևի պայքարը դիտելիս։
Ես էլ կարծես այդ աշնան
Վերջին տերևը լինեմ դոշահար
Որ պայքարում է քամուն հակառակ
Գեթ մի քիչ էլ, մի րոպ էլ
Չբաժանվի ճուղից հարազատ